SULTAN MURAD'IN ŞAHSİYETİ

SULTAN MURAD'IN SAHSIYETI

Tarihler, Osmanli padisahlari içinde, Murad ismini tasiyanlarin ilki olan Sultan

Murad'i, orta boylu, yuvarlak yüzlü, sahin bakisli, koç burunlu, seyrek disli, uzun

boyunlu, iri parmakli, sen ve yakisikli bir padisah olarak tasvir ederler.

Dahi bir asker ve devlet adami olan Sultan Murad, bütün hareketlerinde belli bir

plân çerçevesinde hareket etmis, son anina kadar kabiliyet ve dehasindan bir sey

kayb etmemistir. Azim ve idare kudreti, iyilik severligi, tebeasina karsi merhametli

olusu ve ordusunda inzibatli, verdigi emrin yapilmasini isteyen ve bunlari takib

eden bir hükümdardi. Bütün tarihler onun bu özelliklerinde birlesirler. Nesrî bu

konuda sunlari söyler:

"Bu Gazi Murad Han dahi, atasi gibi sahib-i hayr idi. Adil ve kâmil, din perver,

adalet yayici, âli himmet, kesiru'l-menfaat (menfaat saglamasi çok), fakir dost, garip

oksayici, düskünlere yardimci, rey ve tedbir sahibi, pehlivan, cesur ve yigit idi.

Bütün ömrünü gazaya sarf etmistir. Bunun ettigi gazayi Osman'in neslinden hiç bir

padisah etmedi. Himmet ve cömertlik sahibi idi ki kapisina gelen hiç kimse mahrum

gitmezdi."

Sultan Murad'in sahsiyetinin azametinde ve Türk tarihi bakimindan oynadigi rolün

ehemmiyetinde, Osmanli tarihçileri oldugu gibi yabanci tarihçiler de mütefiktirler.

Nitekim, Osmanlilari sevmemekle birlikte Sultan Murad'in vasiflarini ortaya

koymaktan da kendini alamayan Gibbons, onun hakkinda su degerlendirmeyi yapar:

"Otuz sene kadar bir müddet Murad, zamaninin hiç bir devlet adami tarafindan

üstüne çikilamayan bir kiyâset ile Osmanlilarin mukadderatini sevk ve idare

etmistir. Fâtih ve Kanunî hakkinda çok sey bildigimiz için Murad, Osmanli sultanlari

içinde kendine layik olan yere geçememistir. Onun hayati esnasinda meydana gelen

inkilablar, bütün tarihin en hayret veren olaylarindan biridir. Onun fetihleri

1878'deki Berlin antlasmasina kadar bes asir devam etmistir. Kendisinin harb

hususundaki cevvaliyet ve gayreti, babasininki gibi idi. Fakat babasinin tahayyül

ettiginden daha genis bir icraat sahasina yayilmis oldugu için daha müskül

vaziyetlere maruz kaldigi halde gevsemedi. Emrindeki komutan-valilerin hiç birisi

ile arasinda bir anlasmazlik olmadi. Rumlara karsi muamelesi, onlarin seciyesini

tayinde mükemmel bir feraseti oldugunu gösteriyor. Bizans Kilisesi erbabi

nazarinda, bir kâfir ve Isa'nin düsmani idiyse de, onlara Papalardan daha iyi

muamele etmekle teveccüh ve muhabbetlerini kazanmistir. Hem irkî, hem de dinî

mahiyette olan temsil mes'elesinde kazandigi tam muvaffakiyetin en parlak delilini

görmek için Ortodoks Patriginin 1385'te Papa VI. Urben'e yazdigi mektuptan daha

iyi bir vesika olamaz. Bunda Patrik, Sultan Murad'in kiliseye hareketlerinde tam bir

serbestî verdigini söyler." dedikten sonra "Osman, etrafina bir irk toplamistir. Orhan

bir devlet kurmustur. Imparatorlugu kuran ise Murad olmustur." der.

Bizansli tarihçi Chalcondyle ise onun hakkinda sunlari söyler:

"Murad, hayatinda pek çok tehlikeler atlatmis ve pek çok hayir isleri görmüstür.

Rumeli ve Anadolu'da 37'den fazla büyük ve mesakkatli harbi idare ederek

hepsinden galip ve muzaffer olarak ayrilmistir. Düsmana muharebe meydanini

biraktigi ve arka çevirdigi asla görülmemistir. Isleri güzel bir sekilde tanzim ile,

münasib vakti geldiginde menfaatlerini koruyup yerine getirmekte mahirdi.

Muharebede çok cesurdu. Sasirip telas göstermezdi. Askerini istirahat ettirdigi

zaman kendisi av ile vakit geçirir, dinlenmek nedir bilmezdi. Gençliginde oldugu

gibi ihtiyarliginda da çaliskan, enerjik ve sertti. Her seyden önce iyice düsünür,

maksat ve meramina ermek için hiç bir seyi ihmal etmez ve unutmazdi. Kendisine

boyun egip itaat eden bütün milletlere ve sarayindaki efrada yumusaklikla muamele

ederdi. Yeri geldigi ve gerektigi zaman mükâfatlandirmaktan geri kalmazdi. Herkesi

adi ile çagirmak adeti idi. Harbe girilecegi zaman askerini münasib nutuklarla

cesaretlendirir, yapilan en küçük hataya tekrar etmemesi için göz yummadan

müsebbibini cezalandirirdi. Verdigi sözü tutan hükümdarlardandi. Aleyhinde

dolaplar döndürmek isteyenler elinden kurtulamazlardi."

Hammer, Sultan Murad'in dahiyâne denilebilecek faaliyetlerini belirttikten sonra

"adaleti ve gerektiginde siddeti cihetiyle halki, kendisini hem sever hem de korkardi.

Ser'î kanunlari itina ile muhafaza eylediginden, kurmakta oldugu devlete, o

kanunlari te'kid ve te'yid edecek gayretlerin hiç birinde kusur etmezdi." der.