OSMAN GAZİ'NİN ÖLÜMÜ

OSMAN BEY'IN ÖLÜMÜ

Tarihî kaynaklar, Osman Gazi'nin 1320 tarihinden itibaren faal hayattan

çekildigini ve idareyi oglu Orhan'a biraktigini kayd ederler. Yakalandigi

Nikris hastaligi yüzünden fiilen harblere istirak edemeyen Osman Bey,

asker gazileri ve ümerayi Yenisehir ovasinda toplayarak herkesin

huzurunda Bursa'nin fethi isi ile Orhan Bey'i görevlendirdi. Onun

maiyetine de Köse Mihal, Turgud Alp, Seyh Mahmud Gazi, Seyh Edebali

ve kardesi Ahi Semseddin'in oglu Ahi Hasan'i tayin etti. Fakat daha önce,

vaktiyle kardesinin oglu Aydogdu'yu sehid eden Etranos (Orhaneli)

tekfurunun cezalandirilarak kalesinin alinmasini, bundan sonra Bursa'nin

fethine tesebbüs edilmesini emretti. Osman Bey'in, idareyi ogluna

biraktiktan sonra ne kadar daha yasadigi kesin olarak belli degildir. Hatta,

Osman Bey'in ölümünden sonra mi Orhan'in hükümdar oldugu, yoksa

henüz o hayatta iken mi hükümdar kabul edildigi meselesi henüz kesinlik

kazanmis degildir. Bununla birlikte onun vefatinin 724 (1324) yilinda

oldugu kabul edilmektedir. Zira 1324 tarihli bir vesika ile Orhan'in bu

tarihte hükümdar bulundugu ve ilk akçasinin tedkikinden de ayni senenin

üçüncü ayinda (724) Rebiülevvel = 1324 Subat) Osmanli Beyi oldugu

anlasiliyor. Uzunçarsili, Belleten'deki makalesinde bu konuda farkli

görüsleri de vererek söyle der:

"Osman Bey'in vefati senesi tarihimizde birbirine uymamaktadir. Halil-i

Konevî ile Sükrullah'da, Osman Gazi'nin vefati 710 (1310) senesinde, Idris-i

Bitlisî'de 721 (1321), Lütfi Pasa'da 718 (1318), Gibbons'un (Osmanli

Imparatorlugu'nun Kurulusu, s. 33) adli eserinde 726 (1326) tarihinde

gösterilmis olup, Asikpasazâde, Tâcu't-Tevârih, Hammer, Ali ve Meskûkât

kataloglari hep bu sonuncu tarihi kabul ederler. Halbuki elimizdeki 724

(1324) tarihli vakifnâme, Orhan'in bu tarihte hükümdar oldugunu

göstermektedir. Su halde Osman Bey'in vefat tarihini 1324'ten evvel veya o

tarih baslarinda kabul etmek lazimdir. 723 Ramazan (1323 Eylül) tarihli

Asporçe Hatun vakfiyesindeki kayda göre Osman Gazi'nin bu tarihte

hayatta oldugu anlasildigindan vefati 1323 Eylül ile 1324 senesi Mart'i

arasinda olmalidir."

Gerek bu görüsler, gerekse Bursa'nin fethi ve Osman Gazi'nin cenazesinin

oraya nakli meselesi gözönüne alindigi zaman, vefat tarihinin 1326 yili

olmasi icab eder. Bununla beraber Orhan Gazi'nin hükümdarliginin da

1324 yilinda oldugu kabul edilebilir.

Solakzâde'nin, bize karayagiz, yassi burunlu, orta boylu, degirmi çehreli,

ela gözlü, seyrek sakalli ayakta durdugu zaman kollarinin dizine kadar

uzandigi, tatli sözlü ve heybetli biri olarak tasvir ettigi Osman Gazi, iyi bir

idare, keskin ve saglam bir görüs, itidalli, yüksek kabiliyeti, rakiplerine

kendisini sevdirmesi ve mücadelesinde planli hareketi, sabirli ve

müsamahali olmasi ile etrafindaki asiretleri de nüfuzu altina almayi

basaran bir kimsedir. "Fahrüddin" lakabini tasiyan Osman Bey, Bursa'nin

fethi haberini ölüm döseginde almisti. Orhan Bey gibi degerli ve hayirli bir

halef biraktigi için gözü açik gitmeyecekti. Osman Bey, ölüm döseginde

iken etrafina oglu Orhan ile hükümetin büyükleri olarak kabul edilen

gazilerden Turgut Alp, Seyh Ahi Semseddin, Ahi Hasan, Çandarli Kara

Halil ve Kara oglan gibi devlet ricalini topladi. Onlara ve özellikle Orhan'a

nasihatlarda bulunarak söyle dedi: "Ben ölüyorum, ama esef edip

üzülmüyorum. Çünkü senin gibi bir halef birakiyorum. Adaletli ol,

merhametli ol, iyi adam ol. Idare ettigin halka karsi esit muamele et,

herkese karsi musavatli olup onlari himaye et. Islâm dininin nesrine çalis.

Çünkü yeryüzündeki padisahlarin vazifesi budur. Ancak bu suretle

Allah'in lütfuna nail olursun. Bilmedigin seyleri ulemaya danis. Bir seyi

iyice bilmeden harekete baslama. Sana muti (itaat edenleri) olanlan hos tut.

Beni Bursa'da Gümüslü kubbeye (Gümüslü Künbet) defn et." Buna göre

Osman, oglu Orhan'a Bursa'yi baskent yapma vasiyetinde de bulunmus

oluyordu. Üç ay kadar önce kayinbabasi Seyh Edebali'yi, ondan hemen

sonra da hanimi ve Edebali'nin kizi olan Mal Hatun (Malhun Hatun)u kayb

eden Osman Bey, bizzat kendi eli ile anlari Bilecik'te defn etmisti. Osman

Gazi öldügü zaman (dogum tarihinin farkh kabul edilmesine bagli olarak)

66 veya 69 yasinda idi. Techiz ve tekfini ile Çandarli Kara Halil ile imami

Yahsi Fakih mesgul olmuslardi. Önce Sögüt'te muvakkaten defn edilen

Osman Bey'in nasi, daha sonra vasiyeti geregi Bursa'da Gümüslü

Künbed'deki türbesine nakl edildi. Bu türbede, XVUI. asir baslarina kadar

Osman Gaziye ait olan ve ziyaretçilere gösterilen iri taneli bir tesbih ile

büyük bir davulun kasnagi vardi. Rivayete göre bunlar, Sultan Alaeddin'in

hediyeleri idi. Fakat ne yazik ki bu iki tarihî hediye XIX. asrin ortalarinda

Bursa'da çikan bir yanginda yok olmuslardi.

Kaynaklarin verdigi bilgiye göre Osman Gazi, çok sade bir hayat yasadi.

Elbisesi, Islâm'in ilk muhariplerininki gibi sade idi. O, ne altin ne de gümüs

birakti. Terekesi içinde fazla kiymetli bir sey yoktu. Kalan esya Denizli

bezinden yapilmis sariklik bez, at için zirh takimi (yançuk), bir tuzluk, bir

kasiklik, bir çift çizme, Alasehir dokumasindan kirmizi renkli sancaklar,

sade bir kiliç (Ruhî ve Hammer'e göre iki uclu), bir tirkes, bir mizrak, bir

kaç at, misafirlerine ikram için besledigi üç sürü koyun idi. Bunlardan

baska iri taneli bir tesbih ile Selçuklu sultani tarafindan Karacahisar'in

fethinden sonra kendisine hediye edilen davulun kasnagi da zikr edilir.

Kendi döneminde kara lakabi ile anilan Osman Gazi'ni saç, sakal ve

biyiklari da kara idi. Türkmenler arasinda cesur kimseler için kullanilan bu

lakab, ondan baska insanlar için de kullanilmistir. Nitekim Karasi Bey, Kara

Iskender, Kara Yülük, Kara Yusuf ve Karakoyunlu gibi isimlerle zikr edilen

bu neviden lakablara tesadüf etmek mümkündür.

Daha önce de kisaca temas edildigi gibi Osman Bey, bir yöneticide

bulunmasi gereken bütün vasiflan kendi sahsinda toplamisti. O, adaletle

hareket etme ve halka karsi cömertçe davranma gibi özelliklere de sahipti.

Akinlarindan bizar duruma düsen Rum ahalî, onun himayesi altina girince

her türlü taarruzdan masun ve mahfuz bulunuyordu. Bundan baska bütün

haklari da teminat altina aliniyordu. Kendi tekfurlarindan görmedikleri

âdilâne muameleyi, Osman Gazi'ye tabi olunca hemen elde ediyorlardi. Bu

hal, devletin ilk kurulus yillarinda onun etrafinda toplanan cemiyeti

kalabaliklastiran ve senlendiren sebepler arasinda sayilmaktadir.

Beytülmalden hiç bir sey almadigi, kendi toprak ve sürülerinden elde

edilen gelir ile geçindigi, tarihçilerin ittifakla söyledikleri gerçeklerdendir.

Bu arada ganimetlerden kendi hissesine düsen miktar da onun varidatinin

(gelirlerinin) bir kismini teskil ediyordu. Bir Germiyan'linin istegi üzerine

halka tarh ettigi "Bac-i bazar" vergisi, reâyanin gönül hoslugu ile ödedigi ve

Bizans vergileri ile mukayese edilemeyecek kadar az ve adaletli bir vergi

idi.

Osman Gazi'ye, kendi döneminde daha sonraki Osmanli hükümdarlari için

kullanilan sah, padisah ve sultan gibi ünvanlar verilmemisti. Diger bütün

Türkmen beyleri gibi, baslangiçta sadece Osman Bey denildigi, istiklâlinden

sonra da bazan "han" denildigi kabul edilmektedir.