MUSTAFA ÇELEBI'NIN ISYANI

MUSTAFA ÇELEBI'NIN ISYANI

Yildirim Bâyezid'in ogullarindan biri olan ve saltanat iddiasinda bulundugu için

tarihlerde Düzme Mustafa denilen Mustafa Çelebi, Seyh Bedreddin'den sonra

devletin ikinci kez sarsilmasina sebep olmustu. Onun, bu sarsintida oynadigi rol,

Çelebi Sultan Mehmed'in vefatindan sonra oglu II. Murad'i da mesgul edecektir.

Babasi ile birlikte Ankara savasina katilan Mustafa Çelebi (öl. 1422), Hamideli ve

Teke sancagi askerlerinin basinda bulunuyordu. Ankara savasindan sonra Musa

Çelebi ile birlikte kayb oldugu söylenmis, Yildirim Bayezid'in ricasi üzerine

arattirilarak bulunmustu. Kaynaklarin verdigi bilgiye göre Timur onu Semerkand'a

götürmüstü. Timur'un ölümü üzerine sehzade Mustafa da diger hükümdarlarin

ogullari gibi serbest birakilmisti. Yorucu ve zahmetli bir yolculuktan sonra

Anadolu'ya gelebilen Sehzade Mustafa, Karamanoglu Ali Bey'e ait Nigde'de bir

müddet kaldiktan sonra kardesi Musa Çelebi gibi Isfendiyar Bey'in yanina gider.

Onun tesviki üzerine Eflâk Bey'i Mirçe ile baglanti kurup o tarafa geçer. Fakat, küçük

yasta vefat ettigine dair çikarilan sayia ve Çelebi Sultan Mehmed'in siyasî tesebbüsü

üzerine orada barinamayarak Bizans Imparatoru Manuel'e iltica edip ve ondan

yardim ister. Kendi menfaatini gözönünde bulunduran Imparator, görünüste Çelebi

Mehmed'in dostu idi. Hatta ona bir evlad gözü ile baktigini bile söyleyerek ona bu

yönde teminat vermisti. Fakat bütün bunlar, menfaat karsiligi idi. Gerçekten Manuel,

Musa Çelebi'ye karsi, Çelebi Sultan Mehmed'e yardim etmisti. Çünkü o siralarda

Musa Çelebi Istanbul'u kusatma altina almisti.

Bu defa onun karsisina Yildirim Bâyezid'in yasça kendisinden daha büyük olan (bazi

kaynaklarda küçük) ve saltanat iddiasinda bulunan Mustafa Çelebi'yi çikarmisti.

Mustafa, Manuel'e Osmanli ülkesinden daha çok menfaat temin edecegi garantisini

veriyordu. Bu sebeple Imparator Manuel bu defa Mustafa'mn tarafini tutmaya

baslamisti. Ulahlar'dan ve iki defa isyan edip iki defa da af edilen Nigbolu Sancak

beyi Izmiroglu Cüneyd Bey'den yardim gören Mustafa Çelebi, Teselya ve Selanik

taraflarinda faaliyete geçer. Burada faaliyette bulunmalarinin sebebi de herhangi bir

muvaffakiyetsizlik halinde derhal Selanik kalesine siginabilmeleri içindi.

Çelebi Sultan Mehmed, Mustafa ve Cüneyd Bey'in giristikleri hareketleri haber alir

almaz derhal harekete geçer. Selanik mintikasinda iki ordu karsi karsiya gelir.

Yapilan muharebede Çelebi Sultan Mehmed galip geldiyse de Mustafa ve Cüneyd'i

yakalayip ortadan kaldiramaz. Çünkü magluplar Selanik kalesine siginmislardi.

Selanik valisi Dimitrios Laskaris Leondarios, bunlara izaz ve ikramlarda bulunarak

onlari teselli eder. Talihlerinin degismis olmalarindan müteessir olmamalarini,

cesaretlerini kayb etmemelerini ve Selanik'in Türklere teslimi tehlikesi olsa bile,

kendilerini Mehmed'e teslim etmeyecegini bu bakimdan müsterih olmalari

gerektigini söyler. Onlar da Dimitrios'un teselli veren bu sözlerinden cesaret alarak

rahat bir nefes aldilar.

Selanik valisi Dimitrios'un, kaçaklari, korumasi altina almasi üzerine Çelebi Sultan

Mehmed, maiyeti erkanindan birisini Selanik valisi Dimitrios Laskaris'e göndererek:

"Bizans imparatoru ile aramizda mevcut olan bozulmaz dostluk ve sevgiyi pek iyi

bilirsin. Bu dostlugu bozmaya ve Bizanslilara büyük zararlar yapilmasina sebep

olma. Bizimle Bizanslilar arasinda nifak ve düsmanlik sokmaya çalisma. Bunun için

avlamakta oldugum avi bana teslim et. Bunu yapmayacak olursan, dostlugu

birakarak düsmanligi ele alacagim. Kisa bir zaman içinde sehri zapt edip halkini esir

edecegim, senin hayatina da son verip düsmanlarimi avucumun içine alacagim."

dedi. Bu açik tehdide karsilik Selanik valisi Dimitnos Leondarios su yumusak cevabi

verir:

"Ey padisah, pekâla bilirsin ki, ben despot degil bir kulum. Yalniz Bizans

Imparatorunun kulu degil, ayni zamanda senin de kulunum. Zira sen, onun evladi

makamindasin. Tarafinizdan sadir olan bu emrin icrasi ve neticeye erdirilmesi size

ait bir keyfiyettir. Halbuki benim de vazifem cereyan eden hali imparatoruma haber

vermektir. Sunu da biliniz ki, imparatorun himayesine siginan ve bir atmacanin takip

ettigi keklik gibi, hayatini kurtarmak isteyen zât, alelâde Türklerden biri degildir.

Haber aldigima göre o senin kardesindir. Zaten alelâde biri olsa dahi yine

imparatorun izni olmadikça onu size veremezdim. Bu sebeplerden dolayi âbidane

istirham ediyorum, biraz sabr ediniz. Ben, su dakikada cereyan eden vak'alari

imparatora yaziyorum. Bu hususta emir vermek ona aittir. Ben ise verilecek emri ifa

edecegim." diyerek padisahtan özür diler.

Validen bu sekilde bir cevap alan Çelebi Sultan Mehmed, imparatora müracaat ile

Mustafa Çelebi'nin kendisine teslim edilmesini ister. Bu istek karsisinda Bizans

Imparatoru Manuel, Çelebi Mehmed'e gönderdigi mektubunda:

"Sen benim evladim, ben de baban makaminda olmayi kabul ederek ahd ettik. Eger

ettigin yemini tutmak istemiyorsan haksiz olani Allah'in adaleti cezalandirir. Bana

iltica edenleri teslim hakkindaki teklifini yapmak degil, dinlemek bile istemem.

Bununla beraber, biz Hiristiyanlarin itikad ettigimiz ekanim-i selâse

(Hiristiyanlik'taki üçlü ilâh sistemi)'ye yemin ederim ki, hükümdarligin devam

ettikçe ve sen hayatta bulundukça mülteci Mustafa ile arkadasi Cüneyd

hapishaneden çikmayacaklardir. Sen bu dünyadan göç ettikten sonra talihleri ne ise

o olsun. Eger isin böylece halline razi degilsen istedigin gibi hareket et." sözleri ile

Mustafa ve Cüneyd'in teslim edilmesi teklifini red eder. Bu arada, Selanik valisinden

de Mustafa ile Cüneyd'in kendisine gönderilmesini ister.

Mektuptaki ifadelerden anlasildigina göre Imparator, gerek Sultan Mehmed, gerekse

ondan sonra gelecek olan Osmanli hükümdarlarina karsi bunlari, hem bir koz, hem

de bir emniyet subabi olarak kullanmak arzusunu tasimaktadir. O, bu arzusunu

açikça dile getirmese bile "hükümdarligin devam ettikçe..." demek suretiyle zimnen

buna isaret etmektedir

Sultan Mehmed, daha ileri gitmeyerek imparatorun teklifini kabul eder görünür.

Selanik kusatmasini da kaldirarak Edirne'ye döner. Imparator, Istanbul'a getirilen

Mustafa ile Cüneyd'i ve maiyetlerindeki otuz üç kisiyi Limni adasina gönderir.

Bu mültecilerin masraflari için Osmanli Devleti, her sene üç yüz bin akça vermeyi,

buna karsilik imparator da Çelebi Mehmed hayatta kaldigi müddetçe Mustafa'yi

serbest birakmamayi ve Mehmed'in haleflerinin Bizans'a karsi takinacaklari tavra

göre hareket etmeyi taahhüd ediyorlardi.

Bu hadiselerden sonra Çelebi Mehmed, Mustafa Çelebi'ye yardim edip asker veren

Eflâk topraklarina akinlar yaptirmak suretiyle intikamini almis oluyordu.

Çelebi Sultan Mehmed, 1420 yilinda Istanbul yolu ile Anadolu'ya geçmek üzere gelir.

Bu arada Bizans casuslari, padisahin Anadolu'daki islerini bitirdikten sonra

Istanbul'u almak üzere kusatacagi haberini getirmislerdi. Bu haber üzerine Bizans'in

bazi ileri gelenleri, padisah Istanbul yolu ile Anadolu'ya geçerken yolda yakalanip

tevkif edilmesini imparatora teklif ettiler. Fakat Imparator Manuel, bu teklifi kabul

etmez. Bununla beraber bu haber yüzünden ihtiyatî bir tedbir olmak üzere Çelebi

Sultan Mehmed'i karsilamak için çocuklarini da göndermez. Ama Bizans ileri

gelenlerinden birçogunu padisahi karsilamak ve hediyeler takdim etmek üzere

gönderir. Elçiler, Çelebi Mehmed'i sehir disinda karsilayarak Bogaz kenarinda Çifte

sutun (Besiktas) denilen yere kadar kendisine refakat ederler. Dolmabahçe ve

Tophane sahillerine gelen padisahi, burada üç sira kürekli kadirgada bulunan

imparator bizzat kendisi karsiladi. Padisaha tahsis edilen gemi ile imparatorun

gemisi yanyana olmak üzere Üsküdar'a geçtiler. Çelebi Sultan Mehmed, burada

karaya çikarak çadira iner. Aksam olunca maiyyeti ile birlikte Izmit tarafina hareket

ederek Bursa'ya gelir